Afty – przyczyny, leczenie i zapobieganie
Afta jest jedną z najczęściej występujących chorób błony śluzowej jamy ustnej. Mimo, że nie jest groźna dla naszego zdrowia, potrafi bardzo uprzykrzyć życie. To bolesna nadżerka, która może pojawić się w obrębie całej jamy ustnej. Zwykle znika sama po upływie około 14 dni, ale ma tendencję do nawracania.
Z reguły osoby podatne na afty cierpią z ich powodu przynajmniej kilka razy w ciągu roku. Szczególnie dokuczliwe są afty na dziąśle oraz wardze, gdyż w dużym stopniu utrudniają jedzenie.
Ból spowodowany aftą
Co to są afty?
Afta jest nadżerką lub owrzodzeniem występującą na błonie śluzowej jamy ustnej. Według przeprowadzonych badań z powodu aft cierpi około 30% populacji w Polsce i na świecie, wobec tego są jedną z najczęściej występujących chorób błony śluzowej jamy ustnej. Afta jest otoczona rąbkiem zapalnym i pokrywa ją włóknikowy nalot. Może występować pojedynczo oraz grupami, zwykle ma owalny lub okrągły kształt.
Afta rozwija się w różnych częściach jamy ustnej, może pojawić się na:
• Wardze;
• Pod i na języku;
• Wewnętrznej stronie policzków;
• Dziąsłach;
• Łukach podniebiennych;
• Podniebieniu miękkim i twardym;
• Dnie jamy ustnej.
Rodzaje aft
Wyróżniamy trzy kliniczne postaci aft:
- małe afty Mikulicza – występują najczęściej i ich przebieg jest lekki. Wielkość owrzodzeń nie przekracza 10 mm, ale są bardzo bolesne. Występują pojedynczo lub mnogo. Ustępują zwykle po 7-14 dniach i nie pozostawiają blizn.
- duże afty Suttona – występują znacznie rzadziej niż afty Mikulicza, ale ich przebieg jest zdecydowanie cięższy. Wykwity mają 10-20 mm wielkości. Poza owrzodzeniem pacjent często odczuwa osłabienie, stan podgorączkowy, ma problemy z mówieniem i połykaniem. W zależności od umiejscowienia afty, jedzenie również może być utrudnione. Po rozpoczęciu leczenia powinny ustąpić w ciągu 14 dni, w innym przypadku należy pobrać wycinek zmiany w celu histopatologicznej oceny owrzodzenia. Po wygojeniu zostaje blizna.
- afty opryszczkopodobne – występują równie często jak duże afty Suttona. Zmiany są bardzo liczne (nawet do 100), ale niewielkie (1-2 mm). Pojawiają się głównie na dziąsłach i podniebieniu twardym. Przeciętnie ustępują po 21 dniach bez pozostawienia blizn.
Afty – przyczyny
Przyczyny powstawania aft nie są dokładnie znane, ale zbadano wiele czynników, które sprzyjają występowaniu owrzodzeń i nadżerek w jamie ustnej.
Mechaniczne urazy w jamie ustnej sprzyjają pojawieniu się afty. Mogą one być spowodowane między innymi szczotkowaniem zębów i spożywaniem twardych pokarmów.
Osoby noszące aparat ortodontyczny są bardziej narażone na afty, ponieważ metalowe elementy mogą doprowadzić do niewielkich ranek, w których rozwinie się afta. Ponadto zaniedbywanie prawidłowej higieny jamy ustnej, kamień nazębny, próchnica, odkładanie się kamienia nazębnego, palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu sprzyjają powstawaniu aft.
Otarcia przy noszeniu aparatu ortodontycznego mogą prowadzić do aft
Odporność organizmu a afty
Przeprowadzone badania sugerują, że bardzo dużą rolę w powstawaniu afty ma obniżona odporność organizmu. Zaburzenia odporności przyczyniają się do pojawiania się aft w obrębie błony śluzowej jamy ustnej.
Dieta a afty
Osoby, którym dokuczają afty, powinny zwrócić uwagę na swoją dietę. Niedobory witamin z grupy B, w tym witaminy B12 oraz żelaza przyczyniają się do rozwoju aft.
Nawracające afty – przyczyny
Nawracające afty mogą być spowodowane ogólnoustrojowymi chorobami o charakterze zapalnym, np. celiakia, choroba Leśniowskiego – Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Przypuszcza się, że czynniki wirusowe i bakteryjne powodują uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej i przyczyniają się do powstania nadżerki. U dzieci afty pojawiają się w wyniku obecności pasożytów w przewodzie pokarmowym.
Poza czynnikami fizycznymi, podejrzewa się, że w powstawaniu aft biorą udział także czynniki psychogenne. Wykazano, że nadżerki zdecydowanie częściej pojawiają się u osób, które odczuwają stres, również ten związany z „szybkim” stylem życia.
W przypadku tej dolegliwości duże znaczenia odgrywają czynniki genetyczne, jeśli któreś z rodziców ma tendencję do aft, dziecko również prawdopodobnie będzie cierpiało na tę przypadłość.
Sposoby na afty
Afta na szczęście nie zagraża życiu, ale potrafi bardzo je uprzykrzyć. Gdy dokucza nam zaledwie kilka razy w roku, nie jest zbyt duża (do 5 mm) i trwa kilka dni, zaleca się leczenie miejscowe oraz działania profilaktyczne. Na rynku istnieje wiele preparatów, które przyśpieszają gojenie się aft. Miejscowo są stosowane leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i znieczulające. Preparaty na aftę występują w postaci żelów, płukanek, past i roztworów do pędzlowania zatem każdy znajdzie specyfik, który będzie odpowiadał jego preferencjom.
Prawidłowa higiena jamy ustnej a afty
Higiena jamy ustnej wpływa nie tylko na stan uzębienia, ale także na zdrowie błony śluzowej. Zaniedbując ten aspekt narażamy się na uszkodzenie błony, w wyniku czego może powstać nadżerka. Gdy już się pojawi, poza stosowaniem typowego preparatu na afty, polecamy także korzystanie z żelu stomatologicznego Elugel, który działa pomocniczo przy aftach.
Żel stomatologiczny Elugel pomaga w utrzymaniu higieny jamy ustnej poprzez zmniejszenie odkładnia się płytki nazębnej. Jeden ze składników Elugelu, dokładnie chlorheksydyna znana jest ze swoich właściwości antyseptycznych, przydatnych gdy w jamie ustnej pojawi się nadżerka.
Elugel – żel stomatologiczny działa pomocniczo przy aftach
Afty – diagnostyka i leczenie
W przypadku, gdy afty często nawracają, są sporych rozmiarów i długo się leczą, należy wykonać szereg badań. Przede wszystkim na samym początku powinno się zrobić pełną morfologię krwi, oznaczyć poziom żelaza i witaminy B12. Zaleca się także przeprowadzenie badań pod kątem nietolerancji glutenu, chorób zapalnych jelit i obecności pasożytów. Badania te pomogą ustalić przyczynę nawracającej aftozy i opracować plan leczenia.
Poza miejscowym aplikowaniem preparatów przyśpieszających gojenie się aft stosuje się leczenie ogólnoustrojowe. Wówczas pacjentom przepisuje się: leki sterydowe (np. prednizon), immunosupresyjne (np. kolchicyna, azotiopryna), immunostymulujące (np. tymostymulina). Zaleca się także suplementację witamin: A, C, PP, żelaza, kwasu foliowego. Niekiedy wykorzystuje się laseroterapię.
Domowe sposoby na afty
Istnieje wiele domowych sposobów na leczenie aft. Jeśli nie chcemy korzystać z płukanek ani naparów ziołowych, można je zastąpić płukanką z sody oczyszczonej lub wodnego roztworu soli. By przyśpieszyć gojenie się afty, można wykorzystać zużyte woreczki z herbatą rumiankową. Na aftę można także nakładać miód, który przyspieszy proces gojenia się afty. Osoby cierpiące na nadżerkę mogą spożywać jogurty naturalne (przynajmniej jeden dziennie), dzięki czemu utrzymają prawidłowe pH jamy ustnej.
Afty – jak zapobiegać?
Działaniami profilaktycznymi, zmniejszającymi szanse na wystąpienia afty są przede wszystkim regularne wizyty u dentysty oraz dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej. Warto także stosować suplementy diety, które wzmocnią naszą odporność. Szczególnie zaleca się suplementację żelaza i witaminy B12, gdyż ich niedobory sprzyjają powstawaniu aft. Starajmy się także unikać stresu i nie przemęczać się. Odpoczynek jest bardzo ważny dla regeneracji organizmu, a zarówno nadmiar stresu jak i przemęczenie osłabiają naszą odporność.
Podsumowanie
Uszkodzenia błony śluzowej często skutkują pojawieniem się nadżerki powodującej duży ból i dyskomfort. Afta może rozwijać się w obrębie całej jamy ustnej z różnych przyczyn. Jeszcze nie poznano dokładnie wszystkich czynników, które sprzyjają jej powstawaniu. Badania wykazały, że duże znaczenie ma między innymi: nasza dieta, poziom odporności, czynniki genetyczne oraz dbanie o prawidłową higienę jamy ustnej.
Na szczęście istnieją domowe sposoby, dzięki którym afta jest mniej dokuczliwa. Na rynku dostępne są także różnego rodzaju żele na afty, które pomagają w procesie gojenia się ran i łagodzą odczucia bólowe, związane z występowaniem aft.
Bibliografia
- Antoniv R. i in. Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatologia 2014.
- Jałoza D. i in. Fitoterapia stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej. Herbalism 2015.
- https://www.healthline.com/health/dental-and-oral-health/how-to-get-rid-of-canker-sores#honey
- https://www.healthline.com/health/canker-sores
Artykuł powstał pod nadzorem merytorycznym dyplomowanej higienistki stomatologicznej Marzeny Cesarz.
Data publikacji: 17.09.2020 r.
Data aktualizacji: 18.09.2020 r.
